สรุป วิเคราะห์วรรณกรรมท้องถิ่น เรื่อง พญาคันคาก

ภารกิจพิเศษ สรุปวรรณกรรมท้องถิ่นของตนเอง (นิทานพื้นบ้านเรื่องพญาคันคาก)

ภารกิจพิเศษ สรุปวิเคราะห์วรรณกรรม เรื่อง พญาคันคาก

สรุปวิเคราะห์วรรณกรรมท้องถิ่นเรื่องพญาคันคาก

จัดทำโดย

นางสาววิภาวรรณ สารบานแห้ว หมู่ 1  ชั้นปี 3

รหัสนักศึกษา57210406107

เสนอ

อาจารย์วัชรวร   วงศ์กัณหา

รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาวรรณกรรมท้องถิ่น

ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๙

สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์

มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์

 คำนำ

     รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา วรรณกรรมท้องถิ่น เป็นการศึกษาเรียนรู้ด้วยตนเองที่เกี่ยวกับวรรณกรรมพื้นบ้านอีสาน เรื่องพญาคันคาก  เป็นนิทานที่มีความโดดเด่นในด้านการใช้ภาษาลักษณะโครงเรื่องและการดำเนินเรื่อง  ทำให้ผู้ศึกษามีความรู้เพิ่มมากขึ้นและอาจจะเป็นแนวทางแก่ผู้ที่สนใจได้ศึกษาต่อไป

     การศึกษาในครั้งนี้ ได้รับความช่วยเหลือและคำแนะนำจากท่านอาจารย์วัชรวร   วงศ์กัณหา ที่ให้คำแนะนำในการรวบรวม  ผู้จัดทำจึงใคร่ขอขอบพระคุณทุกท่านมา  ณ  โอกาสนี้ด้วย
                                                                                                                             
                                                                                                                             ผู้จัดทำ
                                                                                                               นางสาววิภาวรรณ สารบานแห้ว

บทที่ ๑

สรุปเนื้อหาวรรณกรรมท้องถิ่น

๑.๑ เนื้อเรื่องย่อ

พระนางแก้วเทวี มเหสีแห่งพญาเอกราชเจ้าเมืองอินทปัตถ์นคร ได้ประสูติพระโอรส ซึ่งมีผิวพรรณเหลืองอร่ามดั่งทองคำ แต่ว่ามีผิวหนังดุจคางคก และในวันที่พระกุมารประสูติ เกิดอัศจรรย์ ขึ้นบนพื้นโลก ฝนตก ฟ้าร้อง ฟ้าผ่า เปรี้ยงปร้าง ลมพายุพัดต้นไม้หักล้มระเนระนาด เสียงดังสนั่นหวั่นไหวราวกับว่าโลกจะถล่มทลาย ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของผู้มีบุญลงมาเกิด พระยาเอกราชได้จัดหาหญิงสาว ที่มีลักษณะดี เช่น มีถันเต่งตึงกลมงาม มาเป็นแม่เลี้ยงนางนมแก่พระกุมาร เมื่อพระกุมารเจริญวัยเติบใหญ่เป็นหนุ่ม ก็คิดอยากจะได้คู่ครอง และอยากได้ปราสาทเสาเดียวไว้เป็นที่ประทับ จึงเข้าเฝ้าและทูลขอให้ พระบิดาช่วย ฝ่ายบิดาเห็นว่าพระโอรสของตนมีรูปร่างผิดแผกแตกต่างไปจากคนทั่วไป คงไม่มีหญิงใดปรารถนาจะได้เป็นคู่ครอง จึงทรงบอกให้พระกุมารเลิกล้มความคิดเช่นนั้นเสียโดยให้เหตุผลว่าพระกุมารมีรูปร่างอัปลักษณ์ ทำให้พระกุมารเสียพระทัยยิ่งนัก

ต่อมาในกลางดึกสงัดของคืนวันหนึ่ง พระกุมาร จึงตั้งจิตอธิษฐานว่า ถ้าตนเคยได้สร้าง สมบุญบารมีมา ก็ขอให้สำเร็จดังความปรารถนาด้วยเถิด ด้วยแรงอธิษฐานทำให้บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ ซึ่งเป็นที่ประทับนั่งของพระอินทร์เกิดแข็งกระด้างขึ้น พระอินทร์จึงลงมาเนรมิตปราสาทเสาเดียวอันงดงามหาที่เปรียบไม่ได้ พร้อมด้วยข้าทาสบริวาร เครื่องอุปโภคบริโภค ซึ่งล้วนแล้วไปด้วยทิพย์ปานประหนึ่งเมืองสวรรค์ และยังได้เอานางแก้วจากอุดรกุรุทวีปมามอบให้เป็นคู่ครอง ก่อนจาก ได้เนรมิตพระกุมาร ให้เป็นชายหนุ่มรูปงาม พญาเอกราชเห็นประจักษ์ในบุญบารมีของลูก จึงยกราชสมบัติบ้านเมืองให้ครอบครอง

เมื่อพระกุมารได้ครองราชย์แล้ว เจ้าเมืองทั้งหลายในชมพูทวีปต่างก็มาขออยู่ภายใต้ ร่มบารมี แม้พวกพญาครุฑ พญานาค พญาหงส์ เหล่าสัตว์น้อยใหญ่ เช่น ช้าง ม้า เสือ สิงห์ กระทิง แรด ลงไปถึงกบ เขียด อึ่งอ่าง คางคก ผึ้ง ต่อ แตน มด ปลวก ต่างก็พากันมาถวายตัวเป็นบริวารจนหมดสิ้น ทำความไม่พอใจให้พญาแถนเป็นยิ่งนัก พญาแถนจึงไม่ยอมให้พวกพญานาคลงเล่นน้ำ เป็นเหตุ ให้เกิดความแห้งแล้ง ฝนไม่ตกลงมายังโลกมนุษย์เป็นเวลาหลายปี ทำให้พืชพันธุ์ธัญญาหารเหี่ยวเฉา ตาย มนุษย์และเหล่าสัตว์ต่างพากันเดือดร้อน จึงไปทูลให้พญาคันคากทราบ พญาคันคากจึงไปยังเมืองบาดาลถามพวกนาคดู เมื่อรู้เหตุที่ทำให้ฝนแล้งแล้ว พญาคันคากจึงยกทัพอันประกอบไปด้วยมนุษย์ และเหล่าสัตว์ทั้งหลายที่มีอยู่ในโลกขึ้นไปทำสงครามกับพวกพญาแถน

พญาคันคากกับพญาแถน ได้ต่อสู้กันด้วยอิทธิฤทธิ์ต่าง ๆ เมื่อพญาแถน เห็นว่า จะเอาชนะพญาคันคากด้วยฤทธิ์เดชไม่ได้ จึงท้าให้ชนช้างกัน ในที่สุดพญาคันคากชนะ จึงจับพญาแถนและให้พญานาคจับมัดไว้ พญาแถนจึงขอยอมแพ้ และขอมอบถวายบ้านเมืองให้ และสัญญาว่าจะส่ง น้ำฝนลงมาให้ตามฤดูกาลดังเดิม และจะลงมาปลูกพันธุ์ข้าวทิพย์ลูกเท่ามะพร้าวให้ นับแต่นั้นเป็นต้นมา พอถึงฤดูกาลทำนา ฝนก็ตกลงมายังให้ความชุ่มชื้นแก่แผ่นดินเป็นประจำทุกปี

พญาคันคาก ปกครองบ้านเมืองด้วยหลักทศพิธราชธรรม ถือศีลภาวนา สร้างบุญกุศล อยู่มิได้ขาด ทำให้ชาวประชาร่มเย็นเป็นสุขกันถ้วนหน้า พระองค์ทรงพระชนมายุได้แสนปีจึงสวรรคต หลังจากนั้นเป็นต้นมา ชาวโลกก็ได้อาศัยหนทางที่ พระยาคันคากสร้างไว้ขึ้นไปเรียนเอาเวทย์มนต์คาถาจากพวกพญาแถน เมื่อลงมายังโลกแล้วก็ใช้คาถาอาคมที่ตนเองเรียนมาจากครูบาอาจารย์เดียวกันรบราฆ่าฟันกันล้มตายเป็นจำนวนมากต่อมาก และพวกมนุษย์ยังพากันเกียจคร้านไม่เอาใจใส่เรือกสวนไร่นา เมื่อข้าวกล้าที่พญาแถนปลูกไว้ตามที่สัญญากับพญาคันคากสุกแก่เต็มที่แล้ว ก็ไม่พากันทำยุ้งฉางไว้ใส่ มิหนำซ้ำ ยังพากันโกรธแค้นที่ให้เมล็ดข้าวเท่าลูกมะพร้าว จึงช่วยกันสับฟัน จนแตกเป็นเม็ดเล็ก เม็ดน้อย เมล็ดข้าวจึงกลายเป็นเมล็ดเล็ก ๆ ดังที่เห็นในปัจจุบันนี้ จากนั้นมาข้าวจึงไม่เกิดเอง มนุษย์ต้องหว่าน ไถ ปัก ดำ จึงจะได้ข้าวมากิน

เมื่อพญาแถนเห็นชาวโลกละเลยศีลธรรม ไม่ตั้ง ตนอยู่ในศีลธรรมอันดีงาม พญาแถนจึงทำลายเส้นทางติดต่อระหว่างชาวโลกกับพวกแถนเสีย นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาชาวโลกจึงไม่อาจขึ้นไปยังเมืองฟ้าพญาแถนได้อีก

๑.๒ ที่มาของหนังสือ

            เขียนจากหนังสือลาวชาวอีสานดำดำบรรพ์ ไม่ระบุชื่อผู้แต่ง และปีพ.ศ.ที่เขียน เนื่องจากสมัยก่อนยังไม่มี พ.ศ. จึงไม่พบหลักฐานอายความเป็นมา ใบลานที่เขียนก็เก่าจนขาดเนื้อหาบางช่วงบางตอนก็ขาดหาย ส่วนที่หายไปผู้เขียนหนังสือก็แต่งเพิ่มบ้างในบางส่วน

            หนังสือเล่มนี้ ผศ.ดร. วยุพา ทศศะ อาจารย์แห่งมหาวิทยาลัยมหาสารคาม นำไปมอบถวายเป็นหนังสือคัดออกจากใบลานเก่า  เมื่อเรียบเรียงเสร็จก็นำต้นฉบับไปมอบให้ บริษัทขอนแก่นคลังนานาธรรม จำกัด พิมพ์จจำหน่ายตามความประสงค์  โดย เตชวโรภิกขุ (อินตา กวีวงศ์) น.ธ.เอก เจ้าอาวาธวัดสะอาดสมบูรณ์ ต.สะอาดสมบูรณ์ อ.เมือง จ.ร้อยเอ็ด เดือน พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๓

                                                               

บทที่  ๒

วิเคราะห์เนื้อเรื่อง

๒.๑ ชื่อเรื่อง

            ชื่อเรื่องมาจากพญาคันคากที่เป็นตัวละครเอก ซึ่งเป็นตัวละครที่ทำให้เกิดเรื่องราวต่างๆในเรื่อง

๒.๒ แก่นเรื่อง

            การบำเพ็ญเพียรในบุญบารมีทำให้ผลบุญนั่นส่งมาที่ผู้กระทำนั้น

๒.๓ โคลงเรื่อง

            -การเปิดเรื่อง

            เปิดเรื่องเริ่มที่เมืองอินทะปัตถ์ และการให้กำเนิดพญาคันคากซึ่งเป็นตัวเอกของเรื่อง แล้วก็เกิดเหตุการณืปาฏิหาริย์ต่างๆเมื่อพญาคันคากกำเนิดขึ้น

            -การดำเนินเรื่อง

            การดำเนินเรื่องเป็นไปตามเรื่องราวปาฏิหาริย์ต่างๆที่พญาคันคากทรงสำแดงฤทธิ์ธาขึ้น โดยการสร้างปาฏิหาริย์ไปยังสถานที่ต่างๆ เริ่มที่ เมืองอินทะปัตถ์ ที่ทรงตั้งจิตอธิฐานทำให้พระอินทร์ลงมาแล้วเสกให้ร่างกายของพญาคันคากกลายเป็นเทพบุตรรูปงาม พร้อมทั้งประทานเทพธิดาให้เป็นคู่ครอง และทรงสร้างเหตุการณ์ต่างๆทำให้มีเหล่าไร่พลบริวารมากมาย รวมทั้งสิงห์สาลาสัตว์ต่างๆไม่เว้นแม้แต่พญานาค จึงทำให้พญาแถนไม่พอใจ ไม่ยอมให้เหล่าพญานาคลงเล่นน้ำ ฝนฟ้าอากาศจึงไม่ตกต้องตามฤดูกาล เหล่าไพร่ฟ้าเมืองมนุษย์ได้รับความเดือดร้อน พญาคันคากจึงลงมายังเมืองบาดาลพื้นที่ที่พญานาคอาศัยอยู่ เพื่อถามถึงความเป็นมา เมื่อรู้ความจริง พญาคันคากก็ได้ขึ้นไปยังเมืองแถนเพื่อต่อรองแต่พญาแถนไม่ยอม จึงมีการรบกันเกิดขึ้น โดยมีไพร่พลของพญาคันคากร่วมสู้รบด้วยจนสามารถเอาชนะได้ พญาแถนจึ่งยอมให้นาคลงเล่นน้ำ ฝนจึงตกต้องตามฤดูกาล พร้อมทั้งพญาแถนยังส่งแถนลงมาช่วยมนุษย์ปลูกข้าวให้มนุษย์กิน มนุษย์มีเพียงหน้าที่สร้างยุ้งฉางรอเท่านั้น

            -การปิดเรื่อง

            พญาคันคากตัวเอกของเรื่องก็สิ้นอายุไข มนุษย์ก็อาศัยหนทางที่พญาคันคากทำไว้ ไปเรียนวิชาอาคมจากเมืองแถนเมื่อลงมาโลกก็ใช้วิชาฆ่าฟันกันเอง แถมยังพากันเกียจคล้าน ไม่ยอมสร้างยุ้งฉาง พญาไม่พอใจจึงทำลายหนทางไม่ให้ชาวโลกติดต่อกับเมืองแถนอีก มนุษย์ไม่พอใจ (ในสมัยนั้นข้าวมีเมล็ดเท่าลูกมะพร้าว)  จึงช่วยกันเอามีดสับเมล็ดข้าวจนกลายเป็นเม็ดเล็ดเม็ดน้อย ทำให้ทุกวันนี้ข้าวมีเมล็ดเท่านี้

การปิดเรื่องโดยการสร้างตำนานของเมล็ดข้าว

๒.๔ ตัวละคร

            ตัวเอก

            -พญาคันคาก เป็นผู้มีบุญมาเกิด แรกเกิดมีรูปร่างหน้าตาอัปลุกษณ์ผิวหนังคล้ายคางคก หรือภาษาอีสานว่า คันคาก

            - พญาแถน เป็นศัตรู่สู้รบกับพญาคันคาก

            ตัวรอง

            -นาค ผู้ที่ทำให้เกิดสงครามระหว่างพญาคันคากกับพญาแถน

            -พระนางแก้วเทวี เป็นมารดาผู้ให้กำเนิดพญาคันคาก

๒.๕ ภาษา

            ในเล่มใช้ภาษาอีสานในการถ่ายทอดเรื่องราวและเป็นภาษาคำพูดทั้งหมด มีบทกลอนบ้างบางส่วนของเนื้อหา

๒.๖ ฉากและสถานที่

            -เมืองอินทะปัตถ์ เป็นสถานที่กำเนิดของพญาคันคาก ฉากเป็นการเล่าเรื่องราวการใช้ชีวิตของคนอีสานในสมัยเก่า

            -เมืองบาดาล เป็นที่อยู่อาศัยของเหล่านาค

            -เมืองแถน สถานที่เกิดเหตุการณ์สำคัญของเรื่อง

บทที่ ๓

ความโดดเด่นของโคลงเรื่อง

            -ความโดดเด่นด้านเนื้อหา เป็นเนื้อหาที่หน้าอ่านเชิญชวนให้อ่านมีเนื้อเนื้อหาที่ถายทอดที่มาของเหตุการณ์ต่างๆ

            -ความเด่นด้านตัวละคร ตัวละครเอกมีความหน้าสนใจ เรื่องรูร่างหน้าตา และการสร้างเหตุการณ์สำคัญต่างๆจากตัวละครเอกของเรื่อง

            -ความเด่นด้านฉันทลักษณ์ เป็นการเล่าเรื่องราวด้วยถ้อยคำภาษาที่เรียบง่ายเป็นภาษาพูด มีบทกลอน ที่เป็นภาษาอีสานทั้งหมดในเล่ม

บทที่๔

การนำไปประยุกต์ใช้

-การนำไปสร้างเป็นการ์ตูนอนิเมชั่น

อ้างอิงจากเว็บ http://www.rightbeyond.com/Gallery/cartoons_rightbeyond_n1.html

-การนำเรื่องราวไปถ่ายเป็นผลงงานการแสดงหมอลำเรื่องต่อกลอน

อ้างอิง จากเว็บhttp://www.gtranslator.xyz/orange?ref=20170417180522

-การนำเรื่องราวไปสร้างเป็นสถานที่ท่องเที่ยว กราบไหว้บูชา

อ้างอิงจากเว็บ https://i.ytimg.com/vi/mBNicPgNCZg/maxresdefault.jpg

-นำไปใช้ในการแห่บุญบั้งไฟเพื่อขอฟ้าขอฝน

อ้างอิงจากเว็บ https://sites.google.com/site/buybangfiysothr/_/rsrc/1472776642640/prawati-khwam-pen-ma-buy-bangfi-ysothr/4dan-khwam-cheux-khxng-chaw-ban/5-tanan-reuxng-phya-khan-khak/37.jpg